FAS jest zespołem umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcja mózgu, anomalia rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i zaburzenia psychologiczne. FAS jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą. (Institute of Medicine, 1996) Efekty mogą być groźne lub średnio nasilone i wyrażają się obniżeniem IQ, zaburzeniami uwagi i zdolności uczenia się, aż do wad serca, dysfunkcji mózgu i śmierci włącznie. Wiele dzieci doświadcza poważnych zaburzeń zachowania i funkcjonowania społecznego, które trwają całe życie. Na świat przychodzi więcej dzieci z FAS, niż z Zespołem Downa. (1991, Journal of American Medical Association) W USA co roku rodzi się ponad 5 000 dzieci z FAS. Około 35 000 do 50 000 ma inne zaburzenia alkoholowe. Większość przypadków pozostaje nie zdiagnozowana lub zdiagnozowana niewłaściwie.Diagnoza alkoholowego zespołu płodowego FAS opiera się na następujących kryteriach:
- charakterystyczne rysy twarzy
- mała waga urodzeniowa
- dysfunkcja OUN (ośrodkowego układu nerwowego)
- wywiad potwierdzający narażenie na działanie alkoholu w życiu płodowym
Objawy fizyczne/pierwotne:
- Niski wzrost i małogłowie. Niski wzrost związany jest z wpływem alkoholu na rozwijający się płód, niedożywieniem matki, jest także skorelowany z jej nikotynizmem. Ryzyko wystąpienia tych cech znacznie wzrasta jeśli matka spożywa alkohol w ciągu trwania ostatniego trymestru ciąży. Niska waga i małe wymiary ciała pozostają u większości dzieci cechą charakterystyczną na całe życie.
- Dysmorfie twarzy, do których zaliczamy:
- Oczy osadzone są szeroko, tak, że nasada nosa robi wrażenie bardzo szerokiej
- Szpary powiekowe są skrócone poprzez występowanie zmarszczki nakątnej
- Nos najczęściej jest krótki i zadarty
- Rynienka podnosowa słabo zaznaczona lub jej brak
- Górna warga bardzo cienka
- Odległość między nozdrzami a górną wargą wyraźnie dłuższa
- Podbródek i broda niewielkie
- Uszy nisko osadzone – małżowiny często zniekształcone
- Twarz dość płaska, szeroka
Wszystkie wymienione cechy mają tendencję u części dzieci do stopniowego „zanikania”, ale u około połowy pozostają przez całe życie. Dla rozpoznania FAS potrzeba stwierdzenia przynajmniej dwóch wyraźnych cech z wyżej wymienionej listy. Tak opisana twarz przeciętnego dziecka z FAS „wygląda dość orientalnie”, bywa że owłosienie skóry głowy, brwi i rzęsy są obfitsze niż przeciętnie.
- Ogólna budowa ciała, niski wzrost i niska waga powodują, że osoby z FAS sprawiają wrażenie „kruchych i słabych”. Dzieci te rozwijają się wolniej, nawet jeśli są dobrze odżywione i wychowują się w środowisku stwarzającym optymalne warunki do rozwoju. Szczupłość kończyn oraz wrodzone wady układu kostno-mięśniowego powodują występowanie następujących dysfunkcji:
- łatwe i szybkie męczenie się,
- słaba koordynacja w zakresie motoryki dużej i małej,
- zaburzenia czucia głębokiego oraz proprioceptywnego powodują swoistą
- niezdarność ruchową, ruchy kanciaste, bywa, że chodzą „głośno tupiąc lub szurając”, chodzenie rozpoczynają z opóźnieniem, osłabiona równowaga i koordynacja mięśniowa powodują unikanie podejmowania wysiłków i prac wymagających precyzyjnego wykonania
- znaczne problemy w zakresie słyszenia, opóźniona zdolność mówienia, jednak język ekspresyjny, lepszy niż język recepcyjny, płynność słowna maskuje słabą jakość rozumienia mowy innych
- zaburzenia percepcji wzrokowej, zmniejszone pole widzenia peryferyjnego,
- trudności w interpretowaniu bodźców wzrokowych, obniżona koordynacja oko-ręka
- niepewność przy przenoszeniu przedmiotów
- inne anomalie rozwojowe dotyczą budowy takich narządów jak: serce, wątroba, nerki, narządy płciowe.
Objawy wtórne:
Brak wczesnego rozpoznania FAS i odpowiedniej opieki zwykle prowadzi do powstania zaburzeń wtórnych u dzieci z FAS. Objawy wtórne obejmują :
- lęk, złość, unikanie, wycofanie;
- wejście w rolę ofiary lub prześladowcy;
- zamknięcie się w sobie, kłamstwa, ucieczki z domu;
- problemy szkolne;
- bezrobocie;
- bezdomność;
- zależność od innych, chęć zadowolenia innych;
- choroby psychiczne, depresja, samookaleczanie się;
- gwałtowne i szokujące zachowania;
- impulsywność;
- kłopoty z prawem;
- skłonność do uzależnień;
- tendencje i zachowania samobójcze
Na wystąpienie objawów wtórnych ma wpływ środowisko i sposób postępowania z dzieckiem. To właśnie te objawy mogą być czynnikiem wpływającym na funkcjonowanie osoby z FAS.
Osoby poddane działaniu alkoholu w życiu płodowym mają trudności z:
- myśleniem abstrakcyjnym – abstrakcyjne myślenie stanowi niewidzialną podstawę funkcjonowania świata;
- myśleniem przyczynowo-skutkowym, wyobraźnią – osoby z FAS/E nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły;
- uogólnianiem – brakuje im plastyczności w procesie myślenia, tak więc – jeśli zmieniasz część rutyny, musisz stworzyć całkowicie nową rutynę;
- czasem – poczuciem czasu, godziny, dopasowaniem pewnych czynności do określonych godzin, cykliczną naturą zjawisk;- pamięcią – zwłaszcza krótką.
Fetal Alcohol Syndrome jest zaburzeniem trwałym i nieuleczalnym, ale zaburzeniom wtórnym można zapobiec wówczas, gdy rodzice i profesjonaliści rozumieją zaburzenia w rozwoju poznawczym związane z przeszłością dziecka i działaniem alkoholu na jego mózg w życiu płodowym.
Opracowano na podstawie:
www.psychotekst.pl
”Jak być opiekunem dziecka z FAS” lek.med. Krzysztof Liszcz Fundacja ”Daj Szansę”.
„Ciąża i alkohol. W trosce o Twoje Zdrowia” Małgorzata Klecka, Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA.
